Το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων και εάν αυτές (οι ιδιωτικοποιήσεις) δημιουργούν αξία όχι μόνο στους μετόχους αλλά στην οικονομία και στην κοινωνία ευρύτερα, έχει γίνει πολλές φορές αντικείμενο συζήτησης.

Οι απόψεις που συνήθως εκφράζονται, προέρχονται από πολιτικούς. Είναι επιφανειακές και διίστανται διότι απηχούν κυρίως την ιδιεολογική αντίληψη των εκφραστών τους.

Έχουν γίνει τεχνοκρατικές απόπειρες για την προσέγγιση του θέματος αλλά αυτές έχουν περιοριστεί στην εξαγωγή συμπερασμάτων αποσπασματικά και στις βραχυχρόνιες επιπτώσεις, οι οποίες είναι εντελώς διαφορετικές από τις μακροχρόνιες.
Σε βάθος χρόνου μελέτες με συγκριτικά στοιχεία για την εξέλιξη των εταιρειών κατά τη διάρκεια διαφορετικών φάσεων των επί μέρους επιχειρηματικών κλάδων και φάσεων της οικονομίας, απουσιάζουν. Επίσης, απουσιάζουν συγκριτικά στοιχεία για το πως έχουν εξελιχθεί ομοειδείς εταιρείες στο εξωτερικό.

Στο παρόν άρθρο γίνεται μία απόπειρα εξέλιξης δύο ιδιωτικοποιήσεων η οποία εστιάζει στο κατά πόσο οι εταιρείες έχουν συνεισφέρει στην απασχόληση μετά την ιδιωτικοποίησή τους σε βάθος χρόνου. Κι αυτό γιατί κυριαρχεί η άποψη ότι οι ιδιωτικοποιήσεις συνοδεύονται από τη μείωση του κόστους με προτεραιότητα στην περικοπή θέσεων εργασίας και όχι στην αποτελεσματική αναδιάρθρωση δραστηριοτήτων που περιλαμβάνει μεν την επιλεκτική μείωση του προσωπικού ακολουθεί δε η δημιουργία νέων πηγών εσόδων και η ενίσχυση του προσωπικού για την υποστήριξη των νέων δραστηριοτήτων.

Το έναυσμα για αυτό το άρθρο, προήλθε από ένα άρθρο του διευθύνοντος συμβούλου της ΕΛΛΑΚΤΩΡ, Αναστασίου Καλλιτσάντση, ο οποίος αναφερόμενος στο κεφάλαιο ιδιωτικοποιήσεις υπογράμμισε ότι δεν αρκεί ένα υψηλό τίμημα από τους επενδυτές προκειμένου να πουληθεί κάποιο περιουσιακό στοιχείο στο δημόσιο αλλά θα πρέπει να εξετάζεται η προστιθέμενη αξία που ο επενδυτής δίνει μακροπρόθεσμα σε αυτό το περιουσιακό στοιχείο.

Έτσι, στο παρόν άρθρο επιχειρείται η σύγκριση μεταξύ του ΟΠΑΠ και της ΕΧΑΕ. Η επιλογή δεν έγινε τόσο τυχαία όσο συμπτωματικά. Συμπτωματικά γιατί όποιος περνάει από τη Λεωφόρο Αθηνών παρατηρεί τα κτίρια των δύο εταιρειών να στέκονται δίπλα το ένα στο άλλο. Οπότε θέλεις δε θέλεις, το δείγμα είναι μπροστά στα μάτια σου.
Ανεξάρτητα από το τυχαίο και συμπτωματικό του θέματος, και οι δύο εταιρείες αποτελούν σημείο αναφοράς στον κλάδο τους. Ο ΟΠΑΠ αποτέλεσε μονοπώλιο στον επίγειο στοιχηματισμό και έχει κυρίαρχη θέση στον κλάδο που ένα μεγάλο τμήμα του έχει απελευθερωθεί (καζίνο, διαδικυακά τυχερά παιχνίδια). Μάλιστα, στην παρούσα αναφορά δεν συμπεριλαμβάνουμε στοιχεία του ΟΠΑΠ μετά την εξαγορά της Stoiximan το 2019.

Από την πλευρά της ΕΧΑΕ ή Ελληνικά Χρηματιστήρια όπως είναι η πλήρης επωνυμία της λειτουργεί ως οιονεί μονοπώλιο καθώς κατέχει κυρίαρχη θέση στις χρηματιστηριακές συναλλαγές λόγω έλλειψης άλλου χρηματιστηρίου και άλλης ιδιοκτησίας. Όμως, η συνεισφορά των δύο εταιρειών στην απασχόληση είναι αντιστρόφως ανάλογη.

Ας δούμε τα στοιχεία και τα χαρακτηριστικά τους. Η ΕΧΑΕ ιδιωτικοποιήθηκε το 2003 και είχε μπροστά της αρκετά χρόνια ανάπτυξης μέχρι και το 2008 όταν τα πρώτα σημάδια της χρηματοπιστιωτικής κρίσης έκαναν την εμφάνισή τους και στην Ελλάδα. Ακολούθησε, από το 2010 η βαθιά κρίση της ελληνικής οικονομίας με την κήρυξη στάσης πληρωμών και την ένταξή της χώρας στα προγράμματα οικονομικής βοήθειας.
Ο ΟΠΑΠ ιδιωτικοποιήθηκε μεσούσης της κρίσης το 2013, δηλαδή στην κορύφωση του πρώτου κύματος της οικονομικής κρίσης. Είχε υπογραφεί η πρώτη δανειακή σύμβαση το 2010 αλλά δεν είχε εφαρμοστεί σχεδόν τίποτα από αυτά που προέβλεπε γι΄αυτό και ακολούθησαν όσα ακολούθησαν το 2013 (έπεσε η κυβέρνηση Παπανδρέου). Ακολούθησε το τρίτο κύμα της κρίσης στα μέσα του 2015.

ΕΧΑΕ

Από την εξέλιξη του προσωπικού της ΕΧΑΕ τί παρατηρούμε; Ότι το προσωπικό της ΕΧΑΕ βαίνει μειούμενο σε όλη τη διάρκεια των τελευταίων 16 ετών, δηλαδή από την ιδιωτικοποίησή της εταιρείας μέχρι και το 2018.
Η μείωση προσωπκού συντελείται και κατά της περίοδο 2003-2008, όταν οι εργασίες της εταιρείας και κυρίως τα κέρδη της πολλαπλασιάζονται. Συγκεκριμένα, το 2003 τα κέρδη της εταιρείας ήταν 46,8 εκατ. ευρώ ενώ αυξήθηκαν σε 123,288 εκατ. ευρώ το 2007 και 88,9 εκατ. ευρώ το 2008.

Ο Σωκράτης Λαζαρίδης είναι διευθύνων σύμβουλος της ΕΧΑΕ από το 2010. Προηγουμένως από το Δεκέμβριο του 2000 έως τον Οκτώβριο του 2010 κατείχε τη θέση του εκτελεστικού Αντιπροέδρου του Χρηματιστηρίου Αθηνών.

Σε αυτό το διάστημα το προσωπικό της ΕΧΑΕ μειώθηκε από τα 541 άτομα στο τέλος του 2002-αρχές 2003 σε 276 στο τέλος του 2008. Με άλλα λόγια το προσωπικό μειώθηκε περίπου 50% σε μια περίοδο που «βρέχει» κέρδη για τους μετόχους.

Στη συνέχεια, παρατηρείται ότι η ΕΧΑΕ εισέρχεται στο πρώτο μνημόνιο (2010) με 265 άτομα προσωπικό περίπου όσα είχε και το 2008. Ωστόσο, οι περικοπές του προσωπικού δεν σταμάτησαν εκεί. Η ΕΧΑΕ εξέρχεται του τρίτου μνημονίου, δηλαδή όλου του προγράμματος οικονομικής στήριξης με ακόμα λιγότερο προσωπικό (-14%) ήτοι 227 εργαζόμενους.

Εξέλιξη αριθμού εργαζομένων ΕΧΑΕ από την ιδιωτικοποίηση της εταιρείας το 2002 μέχρι το 2018 [Πηγή: Ετήσιοι Απολογισμοί ΕΧΑΕ]

ΟΠΑΠ

Το 2013 ήταν το έτος κατά το οποίο ο ΟΠΑΠ πέρασε στον ιδιωτικό τομέα. Τότε πουλήθηκε και το εναπομείναν ποσοστό που κατείχε το ελληνικό δημόσιο (33,3%) στον ιδιωτικό τομέα κι ορίστηκε για πρώτη φορά ορίστηκε διοίκηση από τους ιδιώτες μετόχους και όχι από το δημόσιο.

Ο Καμίλ Ζίγκλερ από την Τσεχία είναι το πρόσωπο που ανέλαβε τη διοίκηση του ΟΠΑΠ ως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος αμέσως μετά την ιδιωτικοποίηση του οργανισμού το 2013. Παραμένει μέχρι σήμερα Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου με εκτελεστικά καθήκοντα.

Στις αρχές του 2013 (τέλος 2012) ο ΟΠΑΠ απασχολεί πλήρως 986 άτομα. Ήταν η περίοδος που η Ελλάδα προσπαθεί να ξαναβρει το βηματισμό της με την Κυβέρνηση Σαμαρά, μετά από σειρά ασταθών κυβερνητικών σχηματισμών.

Στο τέλος του 2013, ο αριθμός των εργαζομέων του ΟΠΑΠ μειώνεται σε 913 άτομα. Ακολουθεί νέα μεγαλύτερη μείωση με αποτέλεσμα στο τέλος του 2014 ο αριθμός των εργαζομένων να μειωθεί σε 724 άτομα. Η διοίκηση κάνει ένα ξεσκαρτάρισμα του προσωπικού που προέρχεται από το δημόσιο ενώ και οι εργαζόμενοι που δεν θέλουν να πορευτούν με τη νέα διοίκηση αποφασίζουν να αποχωρήσουν. Αυτές οι περικοπές ήταν και οι τελευταίες.

Ο Ντέμιαν Κόουπ από τη Βρετανία ενίσχυσε την διοικητική ομάδα του ΟΠΑΠ από τον Ιούνιο του 2016, αναλαμβάνοντας καθήκοντα διευθύνοντος συμβούλου, προκειμένου ο ΟΠΑΠ να εισέλθει στη νέα ψηφιακή εποχή.

Από τότε ακολουθούν μόνο προσλήψεις. Ο ΟΠΑΠ προχώρησε σε νέες δραστηριότητες – οι οποίες δεν ήταν όλες κερδοφόρες (ιππόδρομος, αρχική επένδυση VLT). Αποτέλεσμα είναι ο ΟΠΑΠ στο τέλος του 2018 να αριθμεί 1.493 εργαζομένους ή 51% περισσότερους από την περίοδο που πέρασε στον ιδιωτικό τομέα.

Εξέλιξη αριθμού εργαζομένων ΟΠΑΠ από την ιδιωτικοποίηση της εταιρείας το 2013 μέχρι το 2018 [Πηγή: Οικονομικές Καταστάσεις ΟΠΑΠ]
Εν κατακλείδι, η ύπαρξη της κυρίαρχης θέσης του ΟΠΑΠ στην Ελλάδα δημιούργησε τεχνογνωσία στον κλάδο των τυχερών παιγνιδιών και προστιθέμενη αξία ενώ κράτησε δεκάδες στελέχη στη χώρα (από τον ΟΠΑΠ πέρασε και έμαθε και η διοίκηση της Stoiximan, η οποία τελικώς εξαγοράστηκε από τον οργανισμό). Αντίθετα, το «μονοπώλιο» της ΕΧΑΕ στον κλάδο της δεν τα κατάφερε παρ’ όλο, που το κάθε αυτό φυσικό αντικείμενο της εταιρείας είναι αναπτυξιακό (άντληση κεφαλαίων για επιχειρήσεις και μηχανισμός ρευστότητας σε επιχειρήσεις και μετόχους).