Σχεδόν κάθε μέρα ακούμε συνήθως από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και κάποια άλλα κυβερνητικά για την κλιματική αλλαγή και για διάφορους στόχους που θέτει η κυβέρνηση. Το ίδιο έκανε χθέε σε εκδήλωση ο αρμόδιος υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος Κωστής Χατζηδάκης. Για την υλοποίηση αυτών των στόχων και των μέσων που χρειάζονται το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος ανάρτησε το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) στην ιστοσελίδα opengov.gr, δίνοντας το κείμενο των 307 σελίδων και το παράρτημα των 113 σελίδων για διαβούλευση, η οποία ολοκληρώνεται στις 16 Δεκεμβρίου 2019. Ίσως θα έπρεπε να δοθεί επιπλέον χρόνος για την καλύτερη κατανόηση και επεξεργασία του από τους ενδιαφερόμενους, αφού αποτελεί κεντρικό άξονα της πολιτικής της Κυβέρνησης.
Από μια πρώτη ματιά στη διαβούλευση, το ΕΣΕΚ περιλαμβάνει τους στόχους και τα μέσα υλοποίησης. Παράλληλα, οι ενδιαφερόμενοι αναρτούν με αργό ρυθμό προς το παρόν χρήσιμα σχόλια παραλείψεις, επισημάνσεις. Τις πέντε πρώτες ημέρες της διαβούλευσης (ουσιαστικά τέσσερις αφού αναρτήθηκε το βράδυ της 28ης Νοεμβρίου 2019) έχουν αναρτηθεί 7 σχόλια. Σε αυτά θα αναφερθούμε με λεπτομέρειες σε άλλο άρθρο, όταν θα έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση και θα έχουν διατυπώσει την άποψή τους περισσότεροι ενδιαφερόμενοι.
Σύμφωνα με το υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος, το Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα αποτελεί για την Ελληνική Κυβέρνηση Στρατηγικό Σχέδιο για τα θέματα του Κλίματος και της Ενέργειας και παρουσιάζεται αναλυτικός οδικός χάρτης για την επίτευξη συγκριμένων Ενεργειακών και Κλιματικών Στόχων έως το έτος 2030, λαμβάνοντας υπόψη τις συστάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και τους στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.
Τo ΕΣΕΚ, καθορίζει πιο φιλόδοξους εθνικούς ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους τόσο σε σχέση με το αρχικό σχέδιο που είχε παρουσιαστεί τον Ιανουάριο του 2019, όσο και από τους κεντρικούς Ευρωπαϊκούς στόχους που έχουν τεθεί στο πλαίσιο της Ενεργειακής Ένωσης και έρχεται να συμβάλει και στη νέα Πράσινη Συμφωνία που προωθείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Μεταξύ των τομέων που αναφέρονται, αναπόσπαστο κομμάτι του αποτελεί ο τομέας της διαχείρισης αποβλήτων και ως εκ τούτου παρουσιάζονται οι σχετικές πρωτοβουλίες για την αναθεώρηση των Εθνικών και Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ και ΠΕΣΔΑ). Στόχος είναι να υπάρξει εντατικοποίηση μιας σειράς μέτρων για την ολοκληρωμένη διαχείριση των αποβλήτων ακολουθώντας πάντα τις επιταγές της κυκλικής οικονομίας. Η Κυκλική Οικονομία εξάλλου αποτελεί κομβικό στοιχείο της Αναπτυξιακής Στρατηγικής της χώρας και η υλοποίησή της περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τετραετή στρατηγικό σχεδιασμό που διαπερνά όλο το φάσμα της αλυσίδας αξίας και στο πλαίσιο αυτό παρουσιάζονται στο ΕΣΕΚ οι άξονες αυτής της πολιτικής.
Εθνικοί ενεργειακοί και περιβαλλοντικοί στόχοι για την περίδο 2021-2030
Τα βασικά σημεία και οι στόχοι για το 2030:
α) Για τα θέματα της Κλιματικής Αλλαγής και των εκπομπών το σχέδιο θέτει σημαντικά υψηλότερο κεντρικό στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, με μείωση που ανέρχεται σε πάνω από 42% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους 1990 και σε πάνω από 55% σε σχέση με τις εκπομπές του έτους 2005, ξεπερνώντας και τους κεντρικούς ευρωπαϊκούς στόχους. Στο αρχικό σχέδιο ΕΣΕΚ οι στόχοι αυτοί ήταν σημαντικά χαμηλότεροι και κατέληγαν σε μείωση κατά 32% και 48% αντίστοιχα.
β) Για τις ΑΠΕ θέτει σημαντικά υψηλότερο στόχο σε σχέση με το μερίδιο συμμετοχής στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας, αφού τίθεται πλέον στόχος για μερίδιο συμμετοχής κατ’ ελάχιστον στο 35%, αντί του 31% που είχε τεθεί στο αρχικό σχέδιο ΕΣΕΚ, και επίσης σημαντικά υψηλότερο και από τον κεντρικό Ευρωπαϊκό στόχο για τις ΑΠΕ που είναι στο 32%. Προβλέπεται το μερίδιο συμμετοχής των ΑΠΕ στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας να υπερβεί το 60% και στο πλαίσιο αυτό ήδη προωθούνται και υλοποιούνται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες της Κυβέρνησης όπως ενδεικτικά για την απλοποίηση και επιτάχυνση του αδειοδοτικού πλαισίου, τη βέλτιστη ένταξη των ΑΠΕ στα ηλεκτρικά δίκτυα, τη λειτουργία συστημάτων αποθήκευσης, καθώς και την προώθηση της ηλεκτροκίνησης.
γ) Για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, θέτει επίσης πιο φιλόδοξο στόχο σε σύγκριση με το αρχικό σχέδιο ΕΣΕΚ και υψηλότερο επίσης και από τον αντίστοιχο Ευρωπαϊκό στόχο. Ειδικότερα, τίθεται ως ποσοτικός στόχος η τελική κατανάλωση ενέργειας το έτος 2030 να είναι χαμηλότερη από αυτή που είχε καταγραφεί το έτος 2017, εκπληρώνοντας απόλυτα τον σχετικό Ευρωπαϊκό δείκτη για το μέτρο της φιλοδοξίας του ΕΣΕΚ. Επιπρόσθετα, επιτυγχάνεται ποιοτικά μια βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης κατά 38%, σύμφωνα με συγκεκριμένη ευρωπαϊκή μεθοδολογία, όπου ο αντίστοιχος κεντρικός ευρωπαϊκός στόχος ανέρχεται στο 32,5% και στο αρχικό σχέδιο ΕΣΕΚ είχε τεθεί στόχος στο 32%. Η επίτευξη αυτού του φιλόδοξου στόχου θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας και την προστασία των καταναλωτών. Το ΕΣΕΚ περιγράφει ένα σύνολο μέτρων για τη βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης με πιο εμφατικά αυτά στον κτιριακό τομέα και στον τομέα των μεταφορών.
Εμβληματικός στόχος η απολιγνιτοποίηση
Εμβληματικός στόχος αποτελεί η ο μηδενισμός του μεριδίου λιγνίτη στην ηλεκτροπαραγωγή, (απολιγνιτοποίηση), με εμπροσθοβαρές χρονικό πρόσημο κατά την επόμενη δεκαετία και την πλήρη απένταξή του από το εγχώριο σύστημα ηλεκτροπαραγωγής μέχρι το έτος 2028. Ο στόχος αυτός ενσωματώνει και το όραμα της κυβέρνησης να αντιμετωπίσει θέματα προστασίας του περιβάλλοντος σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, αλλά και να εξορθολογίσει άμεσα το κόστος της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας.
Παράλληλα θα υπάρξει σχέδιο για την μετάβαση των περιοχών και των εργαζομένων στην απολιγνιτοποίηση. Το σχέδιο αυτό θα παρουσιαστεί στα μέσα του 2020 [MasterPlan – Σχέδιο Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης].
Το ΕΣΕΚ ενσωματώνει και περιγράφει μέτρα και για άλλες στρατηγικές προτεραιότητες πολιτικής όπως
– η επιτάχυνση της ηλεκτρικής διασύνδεσης των νησιών,
– η λειτουργία χωρίς νέες καθυστερήσεις του νέου μοντέλου αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας,
– η ενίσχυση των ενεργειακών διασυνδέσεων
– η ανάπτυξη στρατηγικών έργων αποθήκευσης,
– η ψηφιοποίηση των δικτύων ενέργειας,
– η προώθηση της ηλεκτροκίνησης,
– η σύζευξη των τελικών τομέων,
– και πρωτοβουλίες σε θέματα έρευνας και καινοτομίας και ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας.
Έρευνα και Καινοτομία
Είναι ελπιδοφόρο, ότι το ΕΣΕΚ βάζει μέσα στην όλη προσπάπεια τα πανεπιστήμια και τις νεοφυείς εταιρείες επιφυλλάσσοντας πιο ενεργό ρόλο στην έρευνα.
Η αγορά θα πρέπει να μπορεί να στείλει το μήνυμα στα ερευνητικά κέντρα, ότι η ωρίμανση των τεχνολογιών που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στους φιλόδοξους Ευρωπαϊκούς στόχους θα υποστηριχθεί είτε μέσω στοχευμένων και ορισμένου χρονικού ορίζοντα κινήτρων είτε έμμεσα όπως για παράδειγμα εξασφαλίζοντας μια σταθερότητα και προβλεψιμότητα στις τιμές του Σύστηματος εμπορίας εκπομπών. Υπό το πρίσμα αυτό τα ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα καλούνται να ακολουθήσουν μια πιο εξωστρεφή πολιτική που θα προσκαλεί και θα καλωσορίζει διεθνείς συνεργασίες με θεσμούς και άλλα κράτη ξεφεύγοντας από την κοινή πρακτική της συμμετοχής αυτών αποκλειστικά σε ενωσιακά επιχορηγούμενα προγράμματα.
Και οι καταναλωτές στο παιχνίδι
Άξιο αναφοράς είναι και το γεγονός πως ο νέος σχεδιασμός στηρίζει και προωθεί την ενίσχυση του ρόλου των καταναλωτών και της εμπλοκής των τελικών χρηστών στην αγορά ενέργειας. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας και να επιταχύνει την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών και εφαρμογών. Παράλληλα μεγάλο ρόλο αναμένεται να διαδραματίσουν κάποιοι νέοι θεσμοί, όπως αυτός των ενεργειακών κοινοτήτων, των ενεργών καταναλωτών, της αποκεντρωμένης διαχείρισης ενέργειας καθώς και η τεχνολογική εξέλιξη των δικτύων διανομής ηλεκτρισμού (έξυπνα δίκτυα).
Μεταφορές
Στον τομέα των μεταφορών επιχειρείται η διείσδυση μέσων μεταφοράς που χρησιμοποιούν εναλλακτικά καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια, η ραγδαία μείωση της μοναδιαίας κατανάλωσης ενέργειας ανά τύπο οχήματος, η διείσδυση των βιοκαυσίμων δεύτερης γενιάς, ο πλήρης εξηλεκτρισμός των σιδηροδρομικών υποδομών, καθώς και η αύξηση της συμμετοχής των μέσων μεταφοράς σταθερής τροχιάς στο μεταφορικό έργο. Τα παραπάνω θα μεταβάλουν πλήρως, έως το τέλος της επόμενης δεκαετίας, την τεχνολογική διάρθρωση και μείγμα καυσίμων στον τομέα των μεταφορών, με επιπτώσεις στο σύνολο της Εθνικής οικονομίας. Τέλος, στη ναυτιλία όπου η Ελλάδα κυριαρχεί, σημαντική θα είναι η προώθηση τεχνολογιών μείωσης εκπομπών σε εναρμόνιση με την απόφαση του Διεθνούς Οργανισμού Ναυτιλίας τον Απρίλιο του 2018 για μείωση των εκπομπών κατά 50% ως το 2050 με έτος αναφοράς το 2008 και οριστική εξάλειψή τους ως το έτος 2100.
Αυτά είναι σε πολύ γενικές γραμμές τα βασικά σημεία του σχεδίου, τα αναλυτικά στοιχεία του οποίου έχουν μεγάλο ενδιαφέρον, απαιτούν ιδιαίτερη επεξεργασία και θα τύχουν σειράς αναφορών στο άμεσο μέλλον.
