του Χρήστου Ιωάννου
Ερ.: Με το βλέμμα στο μέλλον, προσπερνώντας τη σημερινή γκρίζα κατάσταση της πανδημίας, η κυβέρνηση έδωσε φορολογικά κίνητρα εγκατάστασης σε ξένους συνταξιούχους και αντίστοιχα κίνητρα για επαγγελματίες που εργάζονται στο εξωτερικό. Πόσο θα μπορούσε αυτό να βοηθήσει τη δουλειά σας;
Απ: Εφόσον υπάρξει ανταπόκριση στα κίνητρα που θεσπίστηκαν, εκτιμώ ότι θα αυξηθεί το αντικείμενο της δουλειάς μας σε κάποιο βαθμό – αναφέρομαι πάντα στην συγκεκριμένη τυπολογία έργων, αυτή της Κατοικίας, της κύριας και της παραθεριστικής.
Ερ.: Περιγράψτε μας την κατάσταση στον κλάδο σας πριν ξεσπάσει η πανδημία –δεδομένου ότι ήταν σε εξέλιξη μεγάλα τουριστικά projects – και ποια είναι η εικόνα του, σήμερα, κατά την διάρκειά της;
Απ: Τα τελευταία χρόνια, μετά την σχεδόν δεκαετή οικονομική κρίση, υπήρξε όντως έντονη κινητικότητα στον κλάδο μας, και όπως είπατε, κυρίως στον ευρύτερο χώρο του τουρισμού. Μέχρι στιγμής η κάμψη που παρατηρείται λόγω της πανδημίας είναι σχετικά περιορισμένη.
Ερ.: Ο κλάδος σας θα είναι ο ίδιος μετά την πανδημία ή όχι; Ποιες πλευρές της δουλειάς σας πιστεύετε ότι θα έχουν επηρεαστεί, π.χ. σε θέματα τηλεργασίας, κ.λπ.;
Απ.: Δεν θεωρώ ότι θα υπάρξουν σημαντικές αλλαγές στο πλαίσιο εργασίας – θεσμικά και πρακτικά – που ίσχυε για τους αρχιτέκτονες προ κορωνοϊού. Ίσως αυξηθεί λίγο ο χρόνος της τηλεργασίας, όμως οι αρχιτέκτονες δουλεύουμε πολύ με μακέτες, με υφές, που απαιτούν φυσική παρουσία στον χώρο του γραφείου.
Ο κατασκευαστικός κλάδος στη χώρα μας επηρεάστηκε κατά την περίοδο της πανδημίας λιγότερο από ότι θα περίμενε κανείς, και ειδικότερα εκείνος των κτιριακών έργων. Με δεδομένο ότι οι μελέτες απαιτούν χρόνο, και επίσης ότι δεν σταμάτησαν κατά την διάρκεια του lockdown – σημειώνω εδώ ότι οι μελετητές μπορούν και συνεχίζουν να εργάζονται σε περιβάλλον τηλεργασίας – πιστεύω ότι το σταδιακό πέρασμα στην κανονικότητα ενόψει των εμβολίων θα σημάνει και την επιτάχυνση, ή αν θέλετε την γρήγορη επιστροφή στους ρυθμούς ανάπτυξης των προηγούμενων ετών.
Ερ.: Το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς σας αφορά σε παραθεριστικές κατοικίες. Βλέπετε ίσως να αλλάζει αυτό στην Ελλάδα, ενδεχομένως λόγω των κινήτρων που αναφέραμε;
Απ.: Όχι μόνο παραθεριστικές κατοικίες, γενικά τα έργα που αφορούν στον τουρισμό έχουν κάποιο προβάδισμα αυτή την περίοδο – στον τουρισμό περιλαμβάνονται τουριστικά συγκροτήματα, αστικά ξενοδοχεία, εξοχικές κατοικίες, Spa κ.α. – όπως επίσης και η τυπολογία της «πρώτης» κατοικίας. Τα κίνητρα στα οποία αναφέρεστε θα επηρεάσουν την παραθεριστική, και ίσως την «πρώτη» κατοικία, όχι όμως τα υπόλοιπα έργα.
Ερ.: Το project του «Ελληνικού» τι σημαίνει για το παραλιακό μέτωπο και για την Αθήνα;
Απ.: Το συγκεκριμένο έργο, στο χώρο του παλαιού αεροδρομίου, δεν είναι απλώς μια «νησίδα» τοπικής σημασίας, αλλά κρίσιμο μέγεθος, ουσιαστικά και μεταφορικά, για όλο το Λεκανοπέδιο, και όχι μόνο. Έχει τις προϋποθέσεις να εξελιχθεί σε πρώτης τάξης παρέμβαση, που θα επηρεάσει καθοριστικά το σύνολο του μητροπολιτικού συγκροτήματος της Ελληνικής πρωτεύουσας. Αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για τη μελλοντική αναβάθμιση της Αθήνας, «κλειδί» για την οικονομική της ανάπτυξη, αλλά και γενικότερα σε εθνική κλίμακα. Μπορεί και πρέπει να εξελιχθεί σε ισχυρό πόλο έλξης νέων δραστηριοτήτων, με διεθνή σπουδαιότητα και προοπτική.
Σε πολεοδομικό επίπεδο, παρέχει την δυνατότητα να πραγματοποιηθεί η προγραμματική πολυπλοκότητα που απαιτείται σε μια τόσο μεγάλου μεγέθους ανάπτυξη – μεγάλη για τον αστικό σχηματισμό της Αθήνας, για την Ελλάδα συνολικά, μεγάλη ακόμη και σε ευρωπαϊκό επίπεδο – ώστε να δημιουργηθεί μια πόλη σύγχρονη και προγραμματικά σύμμεικτη, όπου οι άνθρωποι θα κατοικούν, θα εργάζονται και θα περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους.
Ερ.: Τους πελάτες σας από το εξωτερικό, εκτός από το αρχιτεκτονικό σχέδιο, τι άλλο τους επηρεάζει στις επιλογές τους; Η τιμή; Η χώρα; Το κλίμα; Οι υποδομές; Η ασφάλεια; Άλλοι παράγοντες και ποιοι;
Απ: Το κλίμα και η φυσική ομορφιά της χώρας μας είναι οι δυο κύριοι παράγοντες που επηρεάζουν τις επιλογές του αλλοδαπού πελάτη. Επίσης η εξωστρεφής κοινωνική μας ζωή. Διάβαζα παλαιότερα σε αφιέρωμα της βρετανικής Guardian με τίτλο «Διακοπές στην Αθηναϊκή Ριβιέρα» το εξής: «…Λίγα μόλις χιλιόμετρα από την Αθήνα βρίσκεται μια ειδυλλιακή ακτογραμμή, όπου υπέροχες παραλίες και τοπικό άρωμα παραμένουν ακόμα ανεξερεύνητα από τους Βρετανούς επισκέπτες…». Και συνέχιζε ο συντάκτης: «…Είναι Τετάρτη βράδυ και βρίσκομαι σε μια “μοντέρνα” ταβέρνα στη Γλυφάδα, προάστιο της Αθήνας. Λίγα μόνο τραπέζια παραμένουν άδεια, τέσσερις ψηλοί φοίνικες στολίζουν το πεζοδρόμιο, ενώ άρωμα λεβάντας πλανιέται στον αέρα. Ζευγάρια και παρέες Ελλήνων καπνίζουν πίνοντας το ούζο τους. Είναι μια σκηνή γεμάτη “κέφι”, μια ελληνική λέξη που σημαίνει “ευχάριστη διάθεση”…». Αυτή είναι η Ελλάδα…
Ερ.: Σε ποιο βαθμό η δουλειά σας αφορά σε νέα έργα και σε ποιο βαθμό αποκαταστάσεις ή ανακαινίσεις δεδομένου ότι πολλά ακίνητα (βίλες, ξενοδοχεία κ.α.) έχουν περάσει στις τράπεζες;
Απ.: Το κύριο αντικείμενο του γραφείου μας είναι τα νέα έργα, και δευτερευόντως οι ανακαινίσεις υφιστάμενων ή και παλαιότερων, εννοώ «ιστορικών», κτιρίων. Μελέτες αποκατάστασης έχουμε αναλάβει λίγες, είναι επιλογή μας αυτό, δεδομένου ότι αποτελούν κατά κάποιο τρόπο μια εξειδίκευση, ενώ ταυτόχρονα περιορίζουν εξ αντικειμένου το δημιουργικό μέρος της αρχιτεκτονικής προσέγγισης, το οποίο μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα.
Ερ.: Πρόσφατα ψηφίστηκε ειδικό καθεστώς που επιτρέπει την δημιουργία σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων και εντός εγκαταλελειμμένων οικισμών ή οικισμών κάτω των 2.000 κατοίκων. Με τον ίδιο νόμο προωθήθηκε και το σύστημα Glamping για προσέλκυση επισκεπτών υψηλότερου εισοδηματικού επιπέδου σε projects που σχετίζονται με τη φύση. Επίσης ψηφίστηκε το χωροταξικό. Πόσο έχουν βοηθήσει αυτές οι νομοθετικές πρωτοβουλίες;
Απ.: Το θεσμικό πλαίσιο που διέπει τον πολεοδομικό και αρχιτεκτονικό σχεδιασμό στην χώρα μας έχει τεράστια προβλήματα, είναι δύσκαμπτο, απαρχαιωμένο, έχει αντικρουόμενες μεταξύ τους διατάξεις, και γραφειοκρατικές διαδικασίες που επιφέρουν μεγάλες καθυστερήσεις κατά τις αδειοδοτήσεις. Με λίγα λόγια λειτουργεί σαν εμπόδιο τόσο σε επίπεδο αρχιτεκτονικής έκφρασης και αστικού/πολεοδομικού σχεδιασμού, όσο και στην προσέλκυση επενδύσεων. Υπό αυτή την έννοια, ο εκσυγχρονισμός του, έστω και αποσπασματικά, είναι ευπρόσδεκτος.
Ερ.: Παρατήρησα ότι το έργο που κατασκευάσατε στην Κροατία το ονομάσατε Evmareia Villas. Η επιλογή μιας ελληνικής λέξης σημαίνει κάτι παραπάνω από την καθ’ αυτή έννοια; Μήπως ενυπάρχει κάποιος συμβολισμός; Επίσης έχετε δώσει το όνομα «The Elysium» σε τουριστικό συγκρότημα σουιτών στο Καβούρι. Το ερώτημα είναι το ίδιο;
Απ.: Σχεδόν κάθε έργο μας έχει μια «κωδική ονομασία» – όπως: “The Wave”, “ Glade House”, “Active Materiality”, “ The Sea-Through Effect” κλπ. – που συμβολίζει την βαθύτερη «ιδέα», νοηματικά και συνθετικά, που κρύβεται πίσω από τον σχεδιασμό. Ειδικά οι δυο ονομασίες στις οποίες αναφέρεστε – “Evmareia Villas” και “Elysium” – έχουν επιλεγεί από τους κυρίους των έργων, και ονοματοδοτούν στα νομικά έγγραφα τις αντίστοιχες επενδύσεις.
Ερ: Το γραφείο σας συγκαταλέγεται στα κορυφαία ελληνικά αρχιτεκτονικά γραφεία και έχει διακριθεί επανειλημμένα κερδίζοντας εγχώρια και διεθνή βραβεία. Μιλήστε μας για μερικές από αυτές τις διακρίσεις.
Απ: Ενδεικτικά, έχουμε κερδίσει το βραβείο «Architizer A+» για το «Νηπιαγωγείο της Γερμανικής Σχολής Αθηνών» το 2016 και για την «Beach Front Villa – Navarino Residence» το 2017. Το γραφείο μας έχει επίσης προταθεί από το Ιδρύμα «Mies van der Rohe» για το βραβείο «Mies van der Rohe 2015 – Βραβείο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Σύγχρονη Αρχιτεκτονική», ενώ έχει βραβευθεί με τα «Special Mention» και «Winner» των «German Design Awards 2018» όπως και με το «Winner» των «German Design Awards 2020», του έγκριτου οργανισμού «German Design Council». Καθώς και πρόσφατα με τα «World Architecture Community Awards 2018» για τα έργα: «Βeach Front Villa – Navarino Residence», «Touristic Development of Luxury Suites in Kavouri» και «Νηπιαγωγείο της Γερμανικής Σχολής Αθηνών», ενώ το project του γραφείου «Mykonos White Boxes Resort» απέσπασε το Χάλκινο Βραβείο στα «A’ Design Awards», κ.α.
Σε ποιο project συναντήσατε τις μεγαλύτερες δυσκολίες και γιατί;
Ένα από τα πιο δύσκολα, με την έννοια της πολυπλοκότητας, έργα μας – του οποίου η μελέτη ολοκληρώνεται εντός του Δεκεμβρίου – είναι το Ερευνητικό, Συνεδριακό και Αθλητικό Κέντρο μιας μεγάλης ελληνικής φαρμακευτικής εταιρείας. Πολύπλοκο, και λόγω του προγράμματος – ειδικά η ενότητα της έρευνας υπακούει σε αυστηρές προδιαγραφές προκειμένου να μπορέσει να αδειοδοτηθεί το Κέντρο από διεθνείς οργανισμούς – αλλά και λόγω της σύνθετης δομής και ογκοπλασίας του.
Ποιο ήταν το πρώτο σας έργο; Τι σας έχει μείνει από αυτή την εμπειρία;
Το πρώτο μας έργο, με την έννοια της αποδοχής που έτυχε, και επομένως ιδιαίτερα σημαντικό σε σχέση με την πορεία του γραφείου στην συνέχεια, ήταν η Κατοικία στην Φιλοθέη. Αυτό που θυμάμαι ακόμη είναι ο ενθουσιασμός μας, αλλά και η συγκίνηση που νοιώσαμε για την αναγνώριση μιας προσπάθειας ήδη κάποιων ετών.
