του Χρήστου Ιωάννου
cioannou@ceo.gr
Το ceo.gr με αφορμή τις καταγγελίες στην Επιτροπή Ανταγωνισμού και τις μηνύσεις κατά τραπεζικών στελεχών έκανε μία ιστορική αναδρομή στα εμπόδια και στις δυσχέρειες που η εταιρεία Viva Wallet αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει στην παροχή υπηρεσιών πληρωμών στην Ελλάδα τόσο σε θεσμικό όσο και σε λειτουργικό επίπεδο καθώς και στις αντιδράσεις των τραπεζών όταν βγήκε στην αγορά να προωθήσει τις υπηρεσίες της:
Η Viva Wallet είναι μία ελληνική εταιρεία που συστάθηκε το 2000 και λειτουργεί 19 χρόνια στην Ελλάδα. Ξεκίνησε φτιάχνοντας συστήματα για τράπεζες, ως ένα software house για πιστωτικά ιδρύματα για να επεκταθεί σε συμπληρωματικές υπηρεσίες, όπως ταξιδιωτικές πληρωμές, πληρωμές για θεάματα. Το 2011 αξιοποίησε τις νέες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την απελευθέρωση των συστημάτων πληρωμών και τη διενέργειά τους από άλλες εταιρείες εκτός από τράπεζες.
Το 2011 αδειοδοτήθηκε ως ίδρυμα πληρωμών από την Tράπεζα της Ελλάδος, βάσει της οδηγίας (2007/64/ΕΚ) της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ελληνικού νόμου 3862/2010 που ενσωμάτωσε τη σχετική οδηγία. Στην πορεία, αδειοδοτήθηκε ως ίδρυμα ηλεκτρονικού χρήματος το 2014 από την Τράπεζα της Ελλάδος και από τότε έχει αρχίσει μια πολύ μεγάλη επενδυτική προσπάθεια να κάνει κάτι διαφορετικό. Μέτοχοι της εταιρείας είναι ορισμένα στελέχη της, όπως ο Xάρης Καρώνης και ο Πάνος Τσάκος, που μαζί με τονόμιλο Λάτση έχουν επενδύσει 35 εκατ. ευρώ. Το 2018 στο μετοχικό κεφάλαιο εισήλθε το επενδυτικό κεφάλαιο Diorama του Δημήτρη Δασκαλόπουλου (πρώην προέδρου του ΣΕΒ και πρώην βασικού μετόχου της Vivartia) επενδύοντας 15 εκατ. ευρώ.
Ανήκει στην κατηγορία των εταιρειών, που ονομάζονται fintech (financial technology), δηλαδή εταιρείες τεχνολογίας, που δραστηριοποιούνται στον χρηματοοικονομικό κλάδο. Το 2015 μετά από δύο χρόνια προετοιμασίας και μεγάλων επενδύσεων θέλησε να κυκλοφορήσει τα νέα της προϊόντα στην αγορά το 2015. Όμως συνάντησε μεγάλα εμπόδια. Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι ακολούθησαν τα capital controls, ακυρώνοντας ορισμένα από τα προϊόντα που είχε μόλις λανσάρει, όπως οι προπληρωμένες κάρτες καθώς οι χρήστες δεν μπορούσαν να τις «φορτώσουν» με χρήμα. Ήταν επίσης:
– ο αθέμιτος ανταγωνισμός από ξένες εταιρείες, που πουλούσαν προπληρωμένες και χρεωστικές κάρτες τραπεζών του εξωτερικού χωρίς μάλιστα να ελέγχονται για το ξέπλυμα χρήματος από την ΑΑΔΕ ούτε να δέχονται κατασχετήρια (οι εταιρείες που έχουν έδρα στο εξωτερικό και εκδίδουν χρεωστικές κάρτες, που χρησιμοποιούνται ως μέσα πληρωμών στην Ελλάδα, είναι υποχρεωμένες να κάνουν μηνιαία αναφορά των συναλλαγών τους προς την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων, αλλά κάτι τέτοιο δεν γινόταν ούτε ΑΑΔΕ έστελνε κατασχετήρια στις εταιρείες αυτές για να κάνει κατασχέσεις σε λογαριασμούς πελατών τους, όπως έκανε για όλες τις εγκατεστημένες στην Ελλάδα τράπεζες και εταιρείες έκδοσης ηλεκτρονικού χρήματος).
– ένα ολόκληρο θεσμικό πλαίσιο, που ήταν κομμένο και ραμμένο στα μέτρα των τραπεζών.
Ενήμερη η Ελληνική Ένωση Τραπεζών
Για αυτά τα θέματα είχε ενημερωθεί η Ελληνική Ένωση Τραπεζών (ΕΕΤ), αλλά δεν έχει κάνει κάτι, όπως ανέφεραν στελέχη της Viva. Πρόεδρος της ΕΕΤ είναι ο πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς, Γεώργιος Χατζηνικολάου, η συνεισφορά του οποίου στα τραπεζικά, όπως λένε πηγές από τον τραπεζικό χώρο, περιορίζεται μόνο στο να πηγαίνει σε κλειστά dinner και να κάνει ανούσιες ομιλίες. Έτσι, η διοίκηση της Viva Wallet αποφάσισε να στραφεί στο εξωτερικό. Δημιούργησε υποδομή, έλαβε αδειοδοτήσεις για να συνδέεται απευθείας με τα συστήματα καρτών εκδίδοντας κάρτες πληρωμών, παρέχοντας συστήματα πληρωμών στους εμπόρους και βοηθώντας τις επιχειρήσεις να δέχονται πληρωμές με κάρτες, να εκδίδουν κάρτες χρεωστικές και αυτό σχεδίαζε να το κάνει σε όλη την Ευρώπη. Χάρη στην απευθείας σύνδεση με τα παγκόσμια συστήματα καρτών Visa, Mastercard η εταιρεία είχε καλύτερη δομή κόστους και αξιόπιστο service. Έτσι αποφάσισε να πάει στην Ευρώπη και να ανοίξει γραφεία σε Λονδίνο, Βρυξέλλες και Ρουμανία, παρέχοντας υπηρεσίες στις επιχειρήσεις.
«Είμαστε ένα εργοστάσιο πληρωμών», είχε δηλώσει ο διευθυντής στρατηγικής και ανάπτυξης Γιάννης Λάριος σε παλαιότερη συνέντευξή του: «Είμαστε ένας διεθνής πάροχος υπηρεσιών πληρωμών, παρέχουμε υπηρεσίες εκκαθάρισης καρτών για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, τους βοηθάμε δηλαδή να δέχονται κάρτες στα μαγαζιά τους, όμως δίνουμε και λογαριασμούς πληρωμών. Πάμε στις επιχειρήσεις με μια ολοκληρωμένη, πολύ διαφορετική υπηρεσία. Τους λέμε θα σου ανοίξω έναν λογαριασμό πληρωμών ως Viva Wallet, γιατί έχω την άδεια να το κάνω – είμαι money institution – σε βοηθάω να αποδεχθείς κάρτα και πληρωμές με όποιον τρόπο θέλεις, είτε είσαι μικρή επιχείρηση είτε μεγάλη και σου επιτρέπω να εκδώσεις και κάρτες, να σου δώσω δηλαδή χρεωστικές κάρτες εταιρικές, για σένα και το προσωπικό σου. Η Viva λοιπόν είναι ένα εργοστάσιο πληρωμών, ένα οικοσύστημα πληρωμών».
Στην Ελλάδα, το παιχνίδι δεν παίζεται επί ίσοις όροις
Όταν ο διευθύνων σύμβουλος της Viva Wallet Χάρης Καρώνης ρωτήθηκε σε μία εκδήλωση γιατί στραφήκατε στο εξωτερικό είχε απαντήσει ως εξής:
«Όταν βγάζεις ένα προϊόν και σε μία νύχτα καταστρέφεται, γιατί αυτή είναι η πραγματικότητα, κι εσύ εποπτεύεσαι από την Τράπεζα της Ελλάδος και συμμορφώνεσαι με τους νόμους της χώρας σου, προφανώς θα έρθει κάποιος άλλος που δεν έχει capital controls, o οποίος δεν ακολουθεί τους νόμους της χώρας σου και φτιάχνει μια πολύ ωραία εφαρμογή. Όχι, εμείς εμπίπτουμε στα capital controls και ραπορτάρουμε στο υπουργείο Οικονομικών. Δεχόμαστε κατασχετήρια και μάλιστα χειρόγραφα. Αυτές οι [ξένες] εταιρείες είναι σαν να πουλάνε ναρκωτικά μέσα στο ΟΚΑΝΑ! Άρα για να βάζουμε τα πράγματα στη σωστή τους βάση, πρέπει ο ανταγωνισμός να γίνεται επί ίσοις όροις. Βρίσκουμε να παίζουμε επί ίσοις όροις στο εξωτερικό και αυτό κάνουμε. Κάποια στιγμή και η χώρα μας θα μας αφήσει να παίξουμε έτσι».
Οι μηδενικές χρεώσεις
H Viva Wallet ανακοίνωσε το καλοκαίρι του 2018 στην έκθεση Money20/20 ότι προσφέρει μηδενική χρέωση στην εκκαθάριση συναλλαγών και αποδοχής πληρωμών σε όλους τους εμπόρους, αρκεί με τα χρήματα που ο έμπορος συγκεντρώνει να κάνει και τις δαπάνες του, δηλαδή τις πληρωμές του. Ένας έμπορος που διαθέτει τερματικό αποδοχής καρτών στο φυσικό του κατάστημα ή μπορεί να χρησιμοποιεί λύσεις ηλεκτρονικών πληρωμών για να δεχθεί εισπράξεις για το ηλεκτρονικό του κατάστημα, έχει την δυνατότητα να δέχεται πληρωμές όλων των Ευρωπαίων καταναλωτών, κάθε είδους κάρτα Visa, Mastercard και Maestro και να χρεώνεται με μηδενική προμήθεια. Το μόνο που έχει να κάνει είναι να δαπανήσει τις εισπράξεις του με την Viva company debit κάρτα. Μέχρι τότε οι έμποροι δέχονταν πληρωμές με κάρτες, αλλά δεν είχαν συνηθίσει να ξοδεύουν τις εισπράξεις τους με την κάρτα τους. Παίρνουν τις εισπράξεις τους σε άλλο λογαριασμό και τις ξοδεύουν.
Το Φθινόπωρο του 2018 η εταιρεία θέλησε να κάνει στην Ελλάδα μεγάλη διαφημιστική καμπάνια προωθώντας τα νέα προϊόντα και τις υπηρεσίες. Το σλόγκαν ήταν «μηδενικές προμήθειες για τους εμπόρους».
Όταν αυτό το σλόγκαν βγήκε στην αγορά, τότε δύο τράπεζες έκαναν καταγγελία για παραπλανητικά μηνύματα προς το καταναλωτικό κοινό και ανάγκασαν την Viva Wallet να αποσύρει την διαφήμισή της.
Σύμφωνα με τις καταγγελίες που υποβλήθηκαν από τις εταιρείες DDB/Alpha Bank και The Newtons Laboratory/Τράπεζα Πειραιώς, η VIVA διαφήμιζε μηδενικές προμήθειες χωρίς ωστόσο να διευκρινίζει πως για να μηδενιστούν οι προμήθειες στις πληρωμές των πελατών με κάρτα μιας επιχείρησης θα πρέπει η επιχείρηση να πληρώσει, να χρεώσει δηλαδή το ισόποσο στην εταιρική της κάρτα.
Με απόφαση της Πρωτοβάθμιας Επιτροπής Ελέγχου Επικοινωνίας η VIVA WALLET αναγκάστηκε να τροποποιήσει τις διαφημίσεις της.
Όμως δεν ήταν η μοναδική εταιρεία που μιλούσε για μηδενικές προμήθειες. Το ίδιο έκανε και η Ν26, επίσης που λειτουργεί ως ίδρυμα πληρωμών κι έχει αδειοδοτηθεί από την Τράπεζα της Ελλάδος. Όμως η ίδια δεν προβάλει τα μηνύματά της στην τηλεόραση, αλλά στο διαδίκτυο. Αυτό είχε δηλώσει και σε συνέντευξή του ο Sarunas Legeckas, γενικός διευθυντής της Ν26: «Η ψηφιακή μορφή και λειτουργία της, που σημαίνει απουσία κοστοβόρου δικτύου φυσικών καταστημάτων κάνει την N26 να λειτουργεί με πολύ χαμηλότερα κόστη και φυσικά με μηδενικές προμήθειες».
Πως δουλεύει η «μηδενική προμήθεια»
Έστω ότι ο έμπορος μέσω της αποδοχής και της χρήσης καρτών Viva έχει έσοδα 1.000 ευρώ (δηλαδή ως εκδότης και ως εκκαθαριστής). Η Viva από αυτή την εισροή χρημάτων αντλεί προμήθεια 1%, ήτοι 10 ευρώ. Αν ο έμπορος χρησιμοποιήσει μέρος των 1.000 ευρώ για έξοδα (π.χ. πληρωμές εργαζομένων, άλλες λειτουργικές δαπάνες κ.λπ.) μέσω καρτών Viva, π.χ. 700 ευρώ, τότε η Viva του επιστρέφει το 1%, δηλαδή τα 7 ευρώ. Άρα, το έσοδο της Viva είναι 3 ευρώ. Αν ο έμπορος ξοδέψει και τα 1.000 ευρώ, πληρώνοντας μέσω των συστημάτων πληρωμών της Viva το σύνολο, τότε η Viva έχει μηδενικό έσοδο. Αυτό γίνεται σε εβδομαδιαία βάση και ουσιαστικά αποτελεί κίνητρο για τον έμπορο να χρησιμοποιεί και για τα έξοδά του τις κάρτες, έτσι ώστε να έχει μεγαλύτερη επιστροφή προμήθειας.
Από τότε η εταιρεία συνάντησε νέα προβλήματα στην επέκτασή της στην ελληνική αγορά και στη χρήση των καρτών λόγω των υψηλών προμηθειών που επέβαλλαν οι τράπεζες, και στελέχη της παραπονιόντουσαν για εμπόδια που συνδέονται με εμπορικές συμφωνίες και με τις υπερβολικές χρεώσεις. Το θέμα των χρεώσεων πήρε μεγάλες διαστάσεις αφού οι τράπεζες προσπάθησαν να επιβάλλουν νέες χρεώσεις ενώ είχαν αυξήσει και τις άδικες παλαιότερες χρεώσεις τους. Έγινε αντικείμενο συζήτησης στη Βουλή μετά από δύο επερωτήσεις του Κινήματος Αλλαγής ενώ στο χορό των αντιδράσεων μπήκαν και άλλα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Η κυβέρνηση αναγκάστηκε να πάρει αποστάσεις, έγινε παρέμβαση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, οι τράπεζες πήραν πίσω ένα μικρό μέρος των χρεώσεών τους, αλλά συνέχισαν να επιβάλουν άδικες και υψηλές χρεώσεις.
Μέχρι η εταιρεία ΔΙΑΣ, η οποία λειτουργεί το σύστημα των διατραπεζικών πληρωμών με ανακοίνωσή της εξέθεσε τις τράπεζες σημειώνοντας ότι εμείς δεν έχουμε καμία σχέση με τις υψηλές προμήθειες και χρεώνουμε μόλις 0,60 ευρώ για τις διατραπεζικές συναλλαγές. Συνεπώς πως είναι δυνατόν οι τράπεζες να χρεώνουν 3 ευρώ για μία ηλεκτρονική μάλιστα συναλλαγή μεταφοράς ποσού από μία ελληνική τράπεζα σε μία άλλη; Γιατί λοιπόν αυτή η τεράστια αισχροκέρδεια;
Μηδενικός ανταγωνισμός στην προσέλκυση καταθέσεων
Τέλος, υπάρχει και το θέμα των καταθέσεων και τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια που όλες οι τράπεζες προσφέρουν στις καταθέσεις σε αντίθεση με τα επιτόκια δανεισμού που παραμένουν κατά μέσο όρο σε πολύ υψηλά επίπεδα σε σχέση με την ΕΕ. Συνεπώς, κάποιοι διερωτούνται πως δεν υπάρχει έστω ένας ελάχιστος ανταγωνισμός στην προσέλκυση καταθέσεων και όλες συμπτωματικά οι τράπεζες προσφέρουν σχεδόν μηδέν τόκο όταν την ίδια στιγμή χρεώνουν υψηλότοκα δάνεια;
Κι έτσι φθάσουμε στη διήμερη έφοδο της Επιτροπής Ανταγωνισμού, η οποία θα εξετάσει όχι μόνο τα εμπόδια εισόδου άλλων εταιρειών στις υπηρεσίες πληρωμών αλλά κι εάν υπάρχουν συντονισμένες πρακτικές στην τιμολόγηση των τραπεζικών προϊόντων και άλλων εργασιών.
Σε κάθε περίπτωση, η υπόθεση έχει τεράστιο ενδιαφέρον, που άπτεται του δημοσίου συμφέροντος (όχι του κράτους, αλλά των καταναλωτών), θα είναι μακρά η διερεύνησή της, και θα έχει πολλά επεισόδια.
